11.การวางผังโรงงาน (Plant Layout)

 การวางผังโรงงาน (Plant  Layout)

  การวางผังโรงงาน (Plant  Layout)

                     การวางผังโรงงาน  หมายถึง  งานหรือแผนการในการติดตั้งเครื่องจักร เครื่องมือ อุปกรณ์  และวัตถุต่าง ๆ  ที่จำเป็นในกระบวนการผลิต  ภายใต้ข้อจำกัดของโครงสร้าง และการออกแบบของอาคารที่มีอยู่  เพื่อทำให้การผลิตมีความปลอดภัย และมีประสิทธิภาพสูงสุด 

หลังจากที่เราได้เลือกทำเลที่ตั้งโรงงาน และได้ทำการก่อสร้างอาคารโรงงานเรียบร้อยแล้วหรือบางครั้งอาจจะจัดหาโรงงานด้วยวิธีการเช่าอาคาร  ที่เขาได้ปลูกสร้างเอาไว้เสร็จแล้ว  ผู้บริหารจะเริ่มวางแผน  การจัดวางแผนผังโรงงาน  เพื่อการที่จะให้สามารถใช้พื้นที่ในโรงงานที่มีอย่างจำกัดและมีราคาแพง    ให้ได้ใช้ประโยชน์ให้คุ้มค่าที่สุดนอกจากนี้ยังช่วยให้กระบวนการการผลิตเป็นไปอย่างรวดเร็วไม่ขาดช่วง  ตามขั้นตอนการผลิต  และสิ้นเปลืองค่าใช้จ่ายในการเคลื่อนย้ายวัสดุจากสถานที่ทำการผลิตแห่งหนึ่งไปยังสถานที่แห่งหนึ่ง  ในระบบการผลิตนั้นถือว่า   การลำเลียงปัจจัยในการผลิตเข้าสู่ระบบการผลิตนั้นจะมีประสิทธิภาพสูงสุดได้    ก็ต่อเมื่อมีการวางแผนผังโรงงานที่ดีถูกต้องตามหลักวิชาการ  ซึ่งงานนี้ผู้บริหารและวิศวกรโรงงานจะต้องร่วมมือกันทำงานอย่างใกล้ชิด  จึงจะทำให้งานสำเร็จลงได้ด้วยดี

                   การวางแผนผังโรงงาน  หมายถึง  งานหรือแผนการในการติดตั้งเครื่องจักร  เครื่องมือและวัตถุต่าง ๆ ที่จำเป็นในกระบวนการผลิต  ภายใต้ข้อจำกัดของโครงสร้างและการออกแบบของอาคารที่อยู่  เพื่อทำให้การผลิตมีความปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด 

 

วัตถุประสงค์ในการวางผังโรงงาน  (Objective  of  Plant  Layout)

                   โรงงานที่มีการวางผังที่ดีย่อมจะได้เปรียบหลาย ๆ ด้าน  เพราะยังผลถึงความประหยัดค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน  ใช้พื้นที่ได้คุ้มค่าเกิดความปลอดภัย  กระบวนการผลิตเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ  นอกจากนี้ยังเป็นข้อดีหรือเป็นประโยชน์ในด้านอื่น ๆ อีก  เช่น

                   1.  ลดระยะทางและเวลาการเคลื่อนย้ายวัสดุ
                   2.  ช่วยทำให้วัตถุดินไหลไปได้รวดเร็ว และราบรื่นพร้อมทั้งขจัดปัญหาเกี่ยวกับการทำงานที่มีมากเกินไป
                   3.  เพื่อสะดวดในการดำเนินงาน  โดยแบ่งเนื้อที่ภายในโรงงานให้เหมาะสม  เช่น ช่องทางเดินพื้นที่เก็บสินค้า  พื้นที่พักวัตถุดิบและจุดปฏิบัติงาน  หรือพักชิ้นงานที่เป็นสินค้าสำเร็จรูป
                   4.  ขจัดสิ่งรบกวน  การสั่นสะเทือนของพื้นที่  ฝุ่นละออง  ความร้อน  กลิ่นการถ่ายอากาศ  เป็นต้น 
                   5.  จัดแผนงานต่าง ๆ ให้ทำงานในกรอบความรับผิดชอบชัดเจน  ให้เอื้อต่อกระบวนการ ผลิตและง่ายต่อการควบคุม
                   6.  จัดวางพื้นที่ให้มีประโยชน์อย่างเต็มที่  ไม่ควรให้พื้นที่ว่างเปล่า หรือสูญเปล่ามากเกินไป
                   7.  ลดความเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพ และสร้างความปลอดภัยให้กับคนงาน

                   จากข้อดีที่กล่าวมาดังกล่าว  เป็นสิ่งที่ผู้วางผังโรงงานทุกคน  ตลอดจนผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้อง  มุ่งหวังที่จะให้มีอยู่ในผังโรงงานนั้น ๆ  หรืออาจกล่าวได้ว่าเป็นวัตถุประสงค์ของการวางผังโรงงาน  การที่จะให้ได้มาซึ่งสิ่งเหล่านั้นก็คือ  การวางผังโรงงานของผู้วางผัง และผู้ที่เกี่ยวข้องทุกคนที่พยายามร่วมกันคิด และหาแนวทางให้เป็นไปตามเป้าหมายที่ต้องการ

                  เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าว  ผู้บริหารอุตสาหกรรมควรจะเตรียมข้อมูลพื้นฐานในการวางผังโรงงานเอาไว้  ดังนี้  (ฉลวย  ธีระเผ่าพงษ์  และอุทัยวรรณ  สุวคันธกุล, 2532 : 63 – 64)

                   1.  วางผังโรงงานขั้นต้นก่อนที่จะมีการวางผังอย่างละเอียดอีกครั้งหนึ่ง
                   2.  เตรียมที่ดีที่สุดไว้ก่อนขั้นแรก  แล้วจึงนำผังนี้ไปเป็นหลักในการวางผังให้ตรงกับจุดประสงค์ที่ตั้งไว้
                   3.  พิจารณาเลือกวิธีการผลิต และเครื่องจักรที่ใช้ในการผลิต
                   4.  เลือกแบบผังโรงงาน
                    5.  เลือกระบบการขนย้ายวัสดุ
                    6.  วางผังโรงงานให้เข้ากับตัวอาคารโรงงาน
                    7.  วางผังโดยใช้รูปวาด หรือแบบจำลองเป็นเครื่องช่วย  
                    8.  ติดต่อขอทราบความคิดเห็น และข้อเสนอแนะจากบุคลที่เกี่ยวข้อง
                    9.  วางผังโรงงานไว้หลาย ๆ แบบจึงเลือกแบบที่ดีที่สุดไว้เพียงแบบเดียว
                   10. ขออนุญาตเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวของให้เป็นที่เรียบร้อย

ปัจจัยที่พิจารณาในการวางแผนผังโรงงาน

                   1.  ความต้องการสำหรับผลิตภัณฑ์  ซึ่งต้องการเครื่องจักรในการผลิตสำหรับวัตถุประสงค์ก็แตกต่างไปในการผลิต่แต่ละชนิด  ซึ่งการวางแผนที่ควรจะให้มีความยืดหยุ่นเพื่อการเปลี่ยนแปลงในเรื่องการใช้เครื่องจักรต่าง ๆ  ควรมีการวางแผนไว้สำหรับการใช้เครื่องจักรโดยทั่ว ๆ ไป  เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงก็อาจจะเปลี่ยนได้โดยง่าย

                   2.  การเสี่ยงภัยของความล้าสมัยของเครื่องจักร  เครื่องจักรในปัจจุบันมีความล้าสมัยเร็วเพราะโรงงานผลิตได้พยายามปรับปรุงและผลิตรูปแบบใหม่ ๆ  มันจึงเป็นเรื่องเสี่ยงภัยและไม่ฉลาดเลย  ในการจะลงทุนซื้อเครื่องจักรที่ใกล้จะล้าสมัยมาติดตั้งใช้ในโรงงาน

                   3.  คุณภาพของผลผลิต  คุณภาพของการผลิตเป็นสิ่งหนึ่งที่ต้องคำนึงในเรื่องการวางแผนผังโรงงาน  เพราะวัตถุประสงค์ของการผลิต คือต้องการให้สินค้ามีคุณภาพสูง  ดังนั้นในบางครั้งคุณภาพของสินค้าอาจจะลดลงเพราะ    แบบการติดตั้งเครื่องจักรไม่ถูกต้องจึงทำให้คุณภาพของสินค้าอาจลดลง  ด้วยสาเหตุจากการใช้เครื่องจักรล้าสมัยจึงทำให้สินค้านั้นล้าสมัยไปด้วย  ดังนั้นจึงควรใช้เครื่องจักรใหม่  เพื่อปรับปรุงคุณภาพของสินค้าให้ใหม่ตามไปด้วย  ซึ่งเป็นการลดต้นทุนค่าใช้จ่ายในการผลิตไปในตัว

                   4.  ค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษา  เครื่องจักรมักจะเสียค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษาน้อย  และถ้าหากติดตั้งเครื่องจักร  เพื่อที่จะใช้ผลิตต่อเนื่องกันได้  ก็นับว่าจะลดต้นทุนในการบำรุงรักษาให้น้อยลงได้

 

ขั้นตอนการวางผังโรงงานมีด้วยกัน  3  ขั้นตอน

                     1.  การวางผังโรงงานขั้นต้น  การวางผังโรงงานแบบนี้เป็นการกำหนดขอบเขตเอาไว้กว้าง ๆ  ว่าจะกำหนดให้พื้นที่นี้ทำอะไร  พื้นที่ตรงนี้ต้องอยู่ใกล้กับหน่วยงานใด  เป็นต้น
                     2.  การวางผังโรงงานอย่างละเอียด  ก็เป็นการกำหนดราละเอียดในแต่ละแผนกว่าในแผนกนี้จะติดตั้งเครื่องจักร  เครื่องมือตรงไหน  มุมไหน  ทางเดินภายในแผนก  จะกำหนดอย่างไร  สรุปแล้วการวางผังโรงงานอย่างละเอียด  ก็คือการมองไปในรายละเอียดของแต่ละแผนกนั่นเอง
                     3.  การติดตั้งเครื่องจักร  ขั้นนี้เป็นขั้นนำการวางผังโงงานอย่างละเอียดมาสู่การปฏิบัติ  ก็คือ  การติดตั้งเครื่องจักรตามที่วางผังไว้แล้วให้สามารถปฏิบัติงานได้

              ในการวางผังโรงงานนั้น  ผู้วางผังควรมีการวางให้รัดกุมมากพอสมควร  จึงจะทำให้การวางผังโรงงานเกิดผลดี  และได้ใช้ประโยชน์จากโรงงานอย่างคุ้มค่า  เช่น

                       -  วางผังโรงงานขั้นต้นก่อน  แล้วจึงวางผังอย่างละเอียด
                       -  ควรออกแบบผังโรงงานไว้เลือกหลายแบบ
                       -  ผู้วางผังโรงงานต้องรู้ว่า  ผู้บริหารจะเลือกวิธีการขนย้ายวัสดุภายนอก ภายในโรงงานแบบใด
                       -  ควรมีการติดต่อขอความคิดเห็นจากบุคคลที่เกี่ยวข้อง

                  ระบบการวางผังโรงงาน 
                  ระบบการวางผังโรงงานที่ดี  จะต้องสอดคล้องกับระบบการผลิต  ซึ่งการวางผังโรงงานมีด้วยกัน  4  ระบบ  คือ

                     1.  การวางผังโรงงานแบบตามกระบวนการผลิต
                     2.  การวางผังโรงงานแบบตามชนิดของผลิตภัณฑ์
                     3.  การวางผังโรงงานแบบผสม
                     4.  การวางผังโรงงานแบบชิ้นงานอยู่กับที่

               การวางผังโรงงานแต่ละแบบก็มีข้อดีและข้อจำกัดแตกต่าง  ทั้งนี้ ผู้บริหารจะเลือกระบบการวางผังโรงงานแบบใด  ก็ต้องขึ้นอยู่กับระบบการผลิตในโรงงานเป็นหลักในการพิจารณา